رضا رئیس طوسی کیست؟ | چریکی که مقابل سازمان مجاهدین ایستاد و استاد علوم سیاسی شد

رسانه‌ها از درگذشت رضا رئیس‌طوسی، استاد دانشگاه، پژوهشگر و کنشگر اجتماعی خبر داده‌اند. مردی که از انجمن‌های ملی دانشجویی مسیر خود را شروع کرد، عضو سازمان مجاهدین خلق شد و از آن برید و سال‌ها استاد دانشگاه تهران بود.

رویداد۲۴ | روح انگیز درّی: رضا رئیس‌طوسی، بازنشسته هیات علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، پژوهشگر و کنشگر اجتماعی شامگاه جمعه درگذشت. رئیس طوسی سابقه فعالیت سیاسی در دهه ۴۰ و ۵۰ را داشت و در مسیر مبارزات خود فراز و فرود‌های زیادی را تجربه کرده بود.
به جز آثار و کتاب‌های فراوانی که از رئیس طوسی ایشان برجای مانده است، تلاش او برای تبیین مفاهین عدلات و اجرای ان از جانب حامیان و دوستدارانش مورد توجه قرار می‌گیرد.

رضا رئیس طوسی؛ از فعالیت در انجمن‌های ملی دانشجویی تا آموزش‌های چریکی در مصر

رضا رئیس طوسی متولد سال ۱۳۱۵ بود. او که در زمان دانشجویی عضو انجمن اسلامی دانشجویان جبهه ملی بود و پس از آن با شروع به فعالیت نهضت آزادی ایران توسط مهدی بازرگان، آیت‌الله محمود طالقانی و یدالله سحابی، به عضویت آن درآمد و در کنار آنها به روشنگری و مبارزه با شاه پرداخت و پس از بازداشت‎های سال ۱۳۴۱ و ۱۳۴۲ و با تاسیس سازمان مجاهدین خلق به آن پیوست و از کشور خارج شد.

به گفته خودش دوره آموزش‌‎های نظامی و سازماندهی مخفی را در مصر گذراند؛ ارتباط آموزشی و سیاسی خود را با محمد حنیف‌نژاد حفظ کرد و اولین جزوات آموزش سازماندهی و نظامی توسط او و گروه مرتبط با او تهیه و به ایران منتقل شده بود. البته او خودش در دوره مبارزاتی داخل کشور که منتهی به انقلاب می‎شد، در ایران نبود و با حمید نوحی، و حسین رفیعی، از جمله چهره‌های حاضر در انجمن‌های دانشجویان مسلمان در اروپا و آمریکا بودند.

رضا رئیس طوسی و جدایی از سازمان مجاهدین خلق

پس از آن هم که رئیس‌طوسی با اعلام تغییر ایدئولوژیک از سوی تقی شهرام و بهرام آرام و مارکسیست شدن بخشی از این تشکیلات که به تصفیه و کشتار در سازمان منجر شد؛ از آنها فاصله گرفت و به صراحت مخالفتش را با این روند در سازمان اعلام کرد. او به همراه نوحی و رفیعی پاسخ به بیانیه اعلام مواضع در تغییر ایدئولوژی سال ۱۳۵۴ را در خارج از کشور منتشر کرد و البته او که در ابتدای انقلاب ۴۲ سال داشت، همچنان ارتباطاتش با چهره‌های سازمان برقرار ماند و تا سال ۱۳۵۹ عضوی از آن محسوب می‎شد، اما با رویکردی که مسعود رجوی به عنوان رهبر این تشکیلات در پیش گرفت در ۱۱ تیر ۱۳۵۹ به همراه نوحی و رفیعی از سازمان جدا شد و در کتابی با عنوان «روند جدائی» هم دلایل خود را از این تصمیم اعلام کرد.

بیشتر بخوانید: فریدون عباسی کیست؟| معاون «احمدی‌نژاد» و مدافع جلیلی که از ترور جان سالم به در برد

رضا رئیس طوسی و عضویت در هیات علمی دانشگاه تهران

رئیس طوسی بعد از انقلاب راه تدریس و دانشگاه را در پیش گرفت و به استخدام هیات علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران درآمد. دو اثر او یکی کتاب نفت، و دیگر زوال نظام اجتماعی و فروپاشی دولت قاجار، از آثار ارزشمندش به شمار می‌روند. کتاب دوم یعنی زوال نظام اجتماعی و فروپاشی دولت قاجار، تماما بر اساس اسناد آرشیو وزارت خارجه بریتانیا تدوین شده و از این نظر نقش استعماری انگلیس در تجزیه و انحلال سلسله قاجار بسیار خواندنی است.

رئیسی در پشت جلد کتاب به نقل از لرد کرزن در باره امتیازی دولت ناصرالدین شاه قاجار در سال ۱۲۵۱ به بارون رویتر داد آورده است: «این کامل‌ترین و عجیب‌ترین واگذاری کل منابع طبیعی صنعتی یک کشور به فردی خارجی است که کسی در تاریخ خواب آن را نتواند دید، چه رسد به آن که عملا امضا شده باشد.»

بر اساس نوشته رئیس طوسی، این کتاب روایت زوال دولت قاجار در دهه‌های آخر عمر آن و نبرد چند جانبه‌ای است که در این دوره بین دو قدرت بزرگ استعماری روسیه و انگلستان، اقشار فقیر و میانی شهر و روستا، روسای ایل‌های بزرگ، درباریان و علما درگرفت و زمینه‌های انقلاب مشروطه را فراهم کرد.